Łódź
"Łódź is one of the most industrialised cities in Poland. For years it was dominated by light industry, but even after the transformation in the early 1990’s, the infrastructure of the ruined industry still emitted noise. Sound coming from huge weaving plants could be heard all the time, day and night. This created something in a shape of a special sonic sphere – the city sound…"
bron: programmaboekje XIII Wrocław Industrial Festival
Na 4 dagen Wrocław en Auschwitz waren de vakantieplannen al op. Een reisgids had ik niet, inspirerende backpackers sprak ik niet. Maar toen ik dat stukje uit het programmaboekje las kreeg ik zin in Łódź, en haar city sound. Pas ruim na aankomst begreep ik dat dit mooie stukje proza "slechts" een inleiding was voor de band Jude. De weeffabrieken in Łódź produceerden al lang geen geluid meer en de city sound bleek nu toch vooral bepaald door een groot aantal sloop- en bouwprojecten in de stad. Maar ik had in elk geval een bestemming!
Het was al vroeg in de donkere, vrieskoude avond toen de bus uit Katowice eindelijk arriveerde op een busstation ergens aan de rand van de stad. Het was Onafhankelijkheidsdag, en er waren nauwelijks mensen op straat. Ik moest nog eten en op zoek naar een hotel, en informeerde bij een paar hangjongeren naar het centrum. Lódź had echter geen duidelijk historisch centrum, met een oude markt en dergelijke, dus toen ik een half uur later uitstapte bij de aanbevolen tramhalte, dacht ik even flink misleid te zijn. Alleen de neonverlichting van alcoholica winkels flikkerden er uitnodigend. Toch vond ik uiteindelijk het Polania Palast hotel, gevestigd in een monumentaal pand, maar zeker al 40 jaar niet meer gemoderniseerd. Dus de prijs viel erg mee. Gelukkig, dat was geregeld, nu nog wat te eten zien te scoren. De vriendelijke receptioniste verwees me naar het nabije Ulica Piotrkowska, een bijkans 5 kilometer lange autoloze straat met vooral winkels en horeca. Inclusief een uitstekend Kebab House, waar ik me gulzig volpropte. Ik kocht nog twee flessen bier voor op de kamer. Ik schoof de kitscherige, groengelige gordijnen opzij en staarde naar een fraai verlichte Russisch Orthodoxe Katedraal uit 1884. Daarnaast het geraamte van een deels gesloopt voormalig hotel van 15 verdiepingen, daarachter een enorme bouwput waaruit binnen enkele jaren, mede dankzij de EU, het nieuwe treinstation van Lódź zal verrijzen.
's-Ochtends na het ontbijt slenter ik eerst wat door de straten in de omgeving van mijn hotel, terwijl de stad traag op gang komt. Lange rijen statige gebouwen getuigen van een tijd dat Lódź een belangrijke, welvarende industriestad was. Maar na het uiteenvallen van de Sovjet Unie, en daarmee het wegvallen van de vraag, sloot de ene na de andere textielfabriek. Er ontstond armoede en leegstand. Nu springt vooral verwaarlozing en achterstallig onderhoud in het oog, het geeft de straten een wat grimmig karakter. De grauwgrijze lucht brengt daar geen verandering in. Veel mensen hebben het moeilijk. Ook deze vroege ochtend lopen mensen in- en uit alcoholica shops, die in elke straat aanwezig zijn. Ik bekijk onder meer fameuze street art, schilderingen van reusachtig formaat die hele gebouwen decoreren.
Mijn excursie richt zich vervolgens op het industrieel erfgoed van Lódź. De drie grootste voormalige industriële complexen zijn merendeels behouden gebleven. Het gebied rondom de Priest's Mill omvat onder andere enorme villa's, lange rijen arbeidershuizen, oude fabriekshallen, een school, een hospitaal en een park. Sommige gebouwen staan leeg, maar pronken monumentaal. Er zijn verwaarloosde huizen met spandoeken op gevels. Maar ik zie ook een gigantische, voormalige weeffabriek, die is omgetoverd tot luxe wooncomplex. En in een voormalig buitenverblijf van zo'n industrieel is een briljant cinematografiemuseum gevestigd. Ik zie veel studenten in de omgeving; zij zijn weliswaar opgegroeid zonder het geluid van weefgetouwen, dat je vroeger door heel de stad kon horen, maar voelen zich duidelijk aangetrokken door de inspirerende nalatenschap. Hier voel ik de aftakeling en depressie niet meer, maar eerder omschakeling, vrijheid, en hoop. In deze progressieve omgeving blijken allerlei kunstvormen goed te kunnen aarden, iets waarmee Lódź zich momenteel succesvol lijkt te onderscheiden.
Ik pauzeer langdurig in off-Piotrkowska, een voormalig industrieel complex dat zich gaarne presenteert als hét alternatief voor de veel geprezen en gehypte winkel- cq. uitgaansstraat. In "Off" zijn enkele hippe, sfeervolle horecagelegenheden gevestigd, waar de origniele buizenstelsels nog doorheen lopen.
In de avond bezoek ik Manufaktura, ook een fabriekscomplex dat nieuw leven ingeblazen is, en misschien wel hét boegbeeld is van de stad. Fraai gedaan is het wel, maar hier draait alles uitsluitend om consumeren Ik vind het geen interessant thema, maar veel Lódźenaren zijn er trots op, al is de aangeboden luxe voor velen onbereikbaar.
Lódź is een stad zonder traditioneel "gezellig" centrum, wordt nog weinig aangedaan door toeristen, maar weet zich langzaam maar zeker weer op de kaart te zetten na twee uiterst moeizame decennia. Lódź dreigt één van de hipste steden van Polen te worden, als het dat al niet is, en spiegelt zich aan steden als Manchester en Rotterdam. En waarom ook niet.
Op de terugweg naar het hotel neem ik nog twee flessen Harnas mee uit een alcoholica shop. De volgende ochtend neem ik impulsief de trein naar Toruń, maar kom uiteindelijk uit in Gdansk. Het is wederom donker als ik op mijn plaats van bestemming arriveer.
Visited: Nov 2014